Roselle (Rusellae in het Latijn), was ooit een belangrijk centrum van de Etruskische beschaving en behoorde tot de Etruskische Dodecapolis, een confederatie van twaalf Etruskische steden die een politieke, economische en religieuze alliantie vormden. In 294 v.o.t. verloor het zijn politieke onafhankelijkheid en werd de stad veroverd door de Romeinse consul Lucius Postumius Megellus. Roselle heeft daarom delen die Etruskisch zijn en delen die typisch Romeins zijn, zoals het amfitheater, het forumcomplex, de Basilica dei Bassi en de thermische baden. De openbare thermen van Roselle werden rond 120 n.C., tijdens het bewind van keizer Hadrianus, op de hellingen van de noordelijke heuvel gebouwd, waarmee de monumentalisering van het stadscentrum tijdens de keizertijd werd voltooid.
De baden vertonen een sterk stedelijke fysionomie in hun indeling, bouwtechnieken en in de de zeldzame overgebleven architectonische decoraties. Hoewel er veel verloren is gegaan, is het nog steeds reden voor een plausibele reconstructie: de maquette die in 1999 werd gemaakt voor de nieuwe tentoonstelling van het Archeologisch en Kunstmuseum van Maremma, momenteel te zien in zaal 9 van het museum, toont een hypothese over de volumes van de daken en de inrichting van de kamers, zoals die werden gereconstrueerd op basis van de bewaard gebleven resten en vergelijkingen[3].
In de vroege middeleeuwen werd gebruikmakend van de bestaande structuren een kerk gebouwd op de overblijfselen van de baden.

De baden van Hadrianus. de reconstructie van de thermen

De baden van Hadrianus (120 na C.) werden gebouwd tijdens het bewind van Hadrianus. Het grondplan is L-vormig en de aanwezigheid van een zwembad (natatio) is opmerkelijk.
De hoofdingang, gelegen aan het einde van de toegangsweg, gaf direct toegang tot de gymzaal, die was betegeld met wit mozaïek en omzoomd door een portiek met zuilen, die een centrale ruimte afbakende die als grasveld was aangelegd. Daarna volgde de ruimte, eveneens met een portiek, met het grote zwembad, van waaruit men achtereenvolgens toegang had tot het frigidarium, de eerste onverwarmde ruimte met een bad om in koud water onder te dompelen, het tepidarium, dat matig verwarmd was, het laconicum, met een hogere temperatuur voor het stoombad, en ten slotte het caldarium, met twee baden met warm water om in onder te dompelen[2].

Na het warme bad liepen de bezoekers van de thermen in omgekeerde volgorde door de zalen en sloten ze hun parcours af door zich onder te dompelen in het koude water van het frigidarium of door in het grote zwembad te duiken. Kleinere ruimtes werden gebruikt als kleedkamer, als latrine en voor activiteiten die verband hielden met het baden, zoals massages, zalving en ontharing. Alle thermen waren bekleed met marmer in verschillende kleuren; de vloeren waren van zwart-wit mozaïek, met fantastische zeedieren, qua thema en stijl vergelijkbaar met de mozaïeken van de thermen van Ostia. Het reconstructiemodel integreert de opgravingsgegevens.[2]

De kamers kijken allemaal uit op de grote vierhoekige binnenplaats die naar het westen-zuid-westen is gericht, een oriëntatie die door de Romeinen meestal werd gebruikt om optimaal te profiteren van het licht en de warmte van de zon, vooral in het tweede deel van de dag, wanneer mensen meestal naar de baden gingen [5].
De kleinere kamers, die werden gebruikt als kleedkamers of voor andere vormen van lichaamsverzorging, zoals massage, zalving en ontharing, en er was ook een latrine. Alle thermale baden waren bekleed met marmer van verschillende kleuren; de vloeren waren in zwart-wit mozaïek, met fantastische zeedieren, in onderwerp en stijl gelijkaardig als van die van de baden van Ostia. Zeldzaam zijn de hier gebruikte structuren die nodig waren voor het functioneren van de baden, en vooral voor de verwarming en circulatie van water en warme lucht[2] .

Nadat de baden in verval waren geraakt (4e-5e eeuw n.C.), werd het gebied van de piscina omgebouwd tot een drieschepige basiliek (grijs op het grondplan hierboven). Misschien was dit wel de eerste kathedraal van Roselle, en de bischoppelijke zetel tot de verplaatsing van het bisdom naar Grosseto in 1138.
Tegelijkertijd werd het gebied gebruikt als begraafplaats. Met de komst van het christendom ging de oude gewoonte om graven buiten de stadsmuren te plaatsen verloren en werden de doden binnen de stadsmuren te rusten gelegd [5]. De oudste graven, regelmatig gerangschikt, hergebruikten ook stenen van de bestrating van het Forum; de versieringen en wapens die bij de overledenen werden gelegd (6e tot de eerste helft van de 7e eeuw na C.) geven aan dat ze zowel tot de lokale bevolking als tot personen van Germaanse (Lombardische) afkomst behoorden. In de volgende eeuwen, tot het verlaten van het gebied in de 12e eeuw, kregen de graven een eenvoudigere structuur en werden ze lukraak verspreid. [4]

Recente opgravingen vonden plaats van 1987 tot 1991 en maakten het mogelijk om de geschiedenis van de bezetting van de site te verduidelijken en de plattegrond van het gebouw te voltooien. De Thermen van Roselle zijn goed bewaard gebleven en gemakkelijk te interpreteren. Ze zijn verdeeld in twee sectoren, die loodrecht op elkaar staan. Het eerste deel, in noordoost-zuidwestelijke richting, omvat de niet-thermale ruimtes: de portiek, 16, en de vestibule, 12, die toegang geeft tot de binnenplaats, 7, met in het midden waarschijnlijk een zwembad, 6. Aan de noordoost- en zuidwestzijde van deze binnenplaats bevinden zich de latrine, 1, en andere ruimtes, 2, 3, 14, 15, die voor bijkomende functies bestemd waren.
Het tweede gedeelte, in zuidoost-noordwestelijke richting, omvat de thermen, die volgens een achterwaarts aspad zijn gerangschikt: het frigidarium, 4, met een bad, 8, het tepidarium, 9, de sudatio, 10, en ten slotte het caldarium met twee baden, 11. De dienstruimten van de praefurnia, 5 en 18, bevinden zich aan de noordoost- en zuidoostzijde van de verwarmde zalen. De rioolcollectoren mondden uit in een soort afvalverzamelruimte, 17, in het noordoosten. Misschien behoorde ook het grote open terrein, 19, tussen de twee sectoren tot de thermen [3].